Grondwettelijk hof vernietigt regeling rond terugdraaiende teller: batterij(en) een oplossing?

[SebastienBonny]

Zoals al geplaatst in het draadje rond de Powerwall, maar misschien toch zin vol om een apart draadje op te starten.

Voor de Vlamingen onder ons... Grondwettelijk hof heeft de regeling rond de terugdraaiende teller verworpen. Komt er dus op neer dat je zal betalen voor stroom die je 's nachts verbruikt en dit niet meer kan compenseren met opgewekte stroom van overdag. 's Nachts laadt de wagen op en meestal niet overdag, dus zeer sneu voor zonnepaneeleigenaars en al zeker de grootverbruikers met een elektrische wagen.

Een batterijinstallatie komt dus sneller dan ooit in het vizier. Met een verbruik van 22 à 30 kWh aan stroom per dag voor werkdagen met verplaatsing met de elektrische wagen (afhankelijk van het seizoen) zouden 2 powerwalls moeten volstaan om hier, toch zeker in de zomer (dagelijkse opbrengst 30 à 40 kWh met mijn zonnepaneelinstallatie) een oplossing voor te kunnen bieden. Momenteel is er een subsidie met een maximum van 35 % (én 3 200 EUR) van je installatie, maar deze moet in 2021 al geïnstalleerd zijn.

Update na gesprekken in de Vlaamse Regering van gisteren
Er zal een compensatieregeling uitgewerkt worden voor de getroffen zonnepaneleneigenaars.
Het komt er concreet op neer dat er een bedrag per KW zal vastgelegd worden per installatiejaar.
Minister Demir verwacht dat de compensatie zal gelden voor installaties vanaf 2013 en ongeveer zal neerkomen op de regeling die geldt vanaf dit jaar (investeringssubsidie van maximum 1500 EUR, afhankelijk van de installatie).
Opgelet: indien er al 5% rendement “verdiend” is op de installatie, zal er geen compensatie mogelijk zijn (bijvoorbeeld bij mensen met groenestroomcertificaten).

Daarnaast bekijkt men nog de mogelijkheid om eenmalig 30% extra te geven wanneer een eigenaar binnen de 2 jaar zou investeren in een batterijinstallatie of warmtepomp. Ik vind het echter onduidelijk of dit 30% extra is op de 3200 EUR die je nu al kan krijgen voor een batterijinstallatie of 30% extra op de compensatie die nu uitgewerkt zal worden. Vraag is ook nog of je beide zal kunnen combineren. Vermoed van wel, compensatie voor verlies terugdraaiende teller staat namelijk los van de subsidie voor een batterijsysteem.

Suggesties, standpunten, meningen?

 

[Hayden]

Ik overweeg het ook om een batterij te plaatsen en heb al offertes aangevraagd. Overal krijg ik wel te horen dat het in de huidige omstandigheden niet rendabel is en je de batterij pas na 15 jaar terugverdiend hebt en er maximum 10 jaar garantie wordt gegeven. Powerwall van Tesla is ruim een derde duurder dan pakweg LG en zou dus helemaal niet rendabel zijn. Dit alles wil ik uiteraard eerst nog eens gestaafd zien door cijfers, vandaar die aanvragen voor offertes. Mijn PV-installatie is van 2017.

 

[Epyx]

Ga ik nu geld verliezen aan mijn zonnepanelen? En kan ik zo'n digitale meter weigeren? De antwoorden op jullie vragen

 

[wooter]

Het is natuurlijk heel onaangenaam dat beloofde subsidiemaatregelen worden terug getrokken, maar in de basis is het natuurlijk een goed idee dat we van de terugdraaiende teller af moeten. In het tarief van je elektriciteit zit namelijk een vergoeding voor de eigenlijke elektriciteit, maar ook taksen en vergoedingen om het elektriciteitsnet te onderhouden. Telkens je met je zonnepanelen terug geeft aan het net, zou je met een terugdraaiende teller ook een korting krijgen op je netvergoedingen en dat is natuurlijk niet eerlijk, want je gebruikt natuurlijk het net even veel als je buurman zonder zonnepanelen, en in zekere zin belast je met je zonnepanelen nog meer het net door op zonnige momenten ook nog energie terug te geven. De prosumentenvergoeding was daarop een forfaitaire vergoeding, die - zoals het met forfaitaire vergoedingen gaat - niet de lading dekte.

Als de overheid nu geen compensatieregeling zou treffen, zouden je oplossingen drieledig zijn:

• zelf je energie verbruiken. Die wasmachine, oven, ... dus overdag gebruiken;
• een contract met een energieafnemer afsluiten, die jouw extra energie voor een vergoeding afneemt;
• een batterij plaatsen

In realiteit zal het een combinatie van deze 3 zijn.

Het probleem zit 'm er nu in dat die compensatieregeling weer roet in het eten strooit, en je dat dus bij je TCO-berekening moet opnemen.

Dit terwijl de wetgever nogal wat achterstand heeft en er nu pas recent de eerste energieafnemers contracten aanbieden.

Daarop komt nog dat in 2022 men wil werken met een capaciteitstarief, dat kan betekenen dat je energiefactuur sowieso kan dalen als je pieken in je verbruik kan vermijden, door bijvoorbeeld je auto trager te laden en te vermijden dat je tegelijk de oven, het fornuis, de stofzuiger en andere energie-intensieve toestellen gebruikt.

Ik vind dit een heel interessant onderwerp, maar weet wel dat er al gespecialiseerde fora en sites zijn waar je al meer informatie van dit kan terugvinden.

 

[Hayden]

Ik moet ook mijn laadpunt in de berekening opnemen want ik heb een Zappi die de stroom rechtstreeks van mijn zonnepanelen naar mijn auto overbrengt. Ik heb nog altijd een analoge teller en kan dus zolang mogelijk proberen te weigeren om een digitale te laten plaatsen.

 

[pp61]

In Zwitserland is dat al jaren het geval dat analoge meters vervangen worden bij installatie zonnepanelen. Je komt stroom voor 14 cent en verkoop voor 8.3 cent. Nederland is steeds nog koop en verkoop is hetzelfde maar die subsidie regelgeving gaat ook weg in de komende jaren.
Naar batterij gekeken maar met “winst” van max 5 cent/KWh voor mij nooit terug te verdienen.

 

[wooter]

Naar batterij gekeken maar met “winst” van max 5 cent/KWh voor mij nooit terug te verdienen.

Een batterij geeft je natuurlijk ook extra voordelen, zoals minder last hebben van een stroomuitval in de straat. Dat gebeurt ons toch makkelijk een keertje per jaar.

En batterijen zullen ook goedkoper worden, en tarieven van bedrijven die je energie willen opnemen stijgen misschien, dus het is momenteel heel moeilijk om een TCO berekening te doen.

 

[ChristopheDC]

De eigenlijke reden dat men van de terugdraaiende teller vanaf wil is niet zozeer de prijs, want prosumententarief dekt hier een groot deel van de lading. De reden voor mij is dat er teveel groene stroom komt. Groene stroom heeft als nadeel dat het er is op bepaalde momenten (veel zon, veel wind, ...). Als er dan stroom wordt opgewekt en ze wordt niet verbruikt, dan moeten deze overschotten weggewerkt worden. Daar wringt nu het schoentje, Belgie is een zeer klein land, dus exporteren kan, maar is zeldzaam op zo'n momenten want meestal komt het weerbeeld overeen met z'n directe buurlanden. De onderzeese kabel naar het VK lost hier nu een deel op (in het VK is het weerbeeld niet noodzakelijk hetzelfde als bij ons bvb). Nu, op termijn wil men de stroomprijs gaan laten variëren: dus als er veel (groene) stroom beschikbaar is, zal de prijs op dat moment goedkoper zijn. Adhv slimme toestellen zal je dan uw grootverbruikers kunnen laten aanslaan/afslaan.
Een thuisbatterij kan hiervoor een oplossing bieden, maar is momenteel zeer beperkt en zeer duur. Na gemiddeld 10 jaar is die batterij ook versleten (lees: moet vervangen worden). Dus economisch rendabel is dit vandaag niet. Wat is de oplossing volgens mij: de slimme meter zolang mogelijk uitstellen. De beslissing dat iedereen met zonnepanelen een slimme meter moet hebben voor 2022 is gisteren al aangehaald: het zal niet meer moeten. Volgens mij gaan ze misschien wel mensen zonder zonnepanelen nu voornemen en dus diegene met zonnepanelen nog even laten doordoen met een terugdraaiende teller. Eens de 15 jaar in zicht komt => dan vervangen door een slimme meter.
Ik hoop dat het zo wordt (deze maand meer?). Een batterij zal mogelijks binnen 3à5 jaar wel betaalbaar worden en misschien is 20kW of 30kW dan wel de standaard. Als je dan 's nachts kan opladen zie ik volgend scenario: bij zon vul je eerst uw batterij op; overschot verkoop je op het net. ' s avonds steek je dan uw auto in: eerste 25kW haalt hij uit de batterij en daarna doe je verder op nachttarief?
Wat het ook wordt, zo flexibel (en goedkoop) als de terugdraaiende teller zal het nooit meer worden :-( Het net is nu nl. de supergrote batterij ;-)

 

[SebastienBonny]

Reden waarom ik het hier plaats is natuurlijk om te horen hoe mensen in dezelfde situatie (én zonnepanelen, én elektrische wagen) met deze beslissing omgaan. Onze installatie is vorig jaar gekeurd, dus ik vermoed dat we de grootste compensatie zullen krijgen. Vanzelfsprekend zitten wij met de digitale meter, maar moet er ook al rekening mee houden dat het prosumententarief zal wegvallen. Is ook al een “compensatie” van 500 EUR voor onze installatie van 6kWp.

Vorig jaar hadden we 5000 kW verbruik en 5000 kW injectie. Dat compenseerde dus perfect.
Vanzelfsprekend was het verbruik overdag veel lager dan het nachtverbruik doordat de wagen ‘s nachts opgeladen werd (1 500 dagverbruik - 3500 nachtverbruik tegenover 3500 dagopbrengst en 1500 nachtopbrengst (weekend = nachtteller)).

Tegen de zomer komt er ook een zwembad, maar door de frequentiegestuurde pomp (meeste verbruik wanneer het zwembad effectief gebruikt wordt), lijkt mij dit nog niet zo slecht te zijn voor het rechtstreekse verbruik van de energie afkomstig van de zonnepanelen.

Rendement zie ik hier ook regelmatig passeren (logisch), maar is voor mij niet meteen het allerbelangrijkste. Eerlijk gezegd voelt het voor mij beter aan om energie zelf te stockeren dan te injecteren en er een peulschil voor te krijgen. Het lijkt mij - met een snelle blik op het afgelopen jaar - vanaf maart tot september/oktober perfect te doen om het netverbruik tot een minimum te herleiden (elk jaar is anders, maar zo spectaculair anders zal dit ook wel niet zijn).

Ik denk dat het in eerste instantie al het slimste is om terug naar een dag- en nachttarief over te schakelen, zodat zonder verdere acties toch een lager tarief geldt voor de afname ‘s nachts. Momenteel had ik natuurlijk slechts één tarief.

Daarnaast zal het rekenen worden welke capaciteit van batterij het past past bij mijn noden.

 

[Phil V]

Lijkt mij geen goeie zet voor het milieu. Hoogste opbrengst met zonnepanelen is wanneer particulieren minder verbruik hebben. Overdag in de zomer.
Als we echter landelijk kijken is het verbruik van de industrie dan hoogst en krijgen we een mooie afvlakking van de pieken, wat voorkomt dat fossiele centrales moeten bijgeschakeld worden.

Als we nu particulier geforceerd worden om ook overdag meer te gaan verbruiken, gaan we weer meer pieken krijgen en weer flexibele gascentrales en zelfs turbines moeten bijschakelen, want iedereen zal zo veel mogelijk zelf zijn opbrengst proberen te verbruiken. En schiet er niets over om de industriepiek te compenseren.
Hoe groter de verdeelpot hoe beter de afvlakking. Nu zal iedereen zijn eigen potje krijgen.

 

[ChristopheDC]

Lijkt mij geen goeie zet voor het milieu. Hoogste opbrengst met zonnepanelen is wanneer particulieren minder verbruik hebben. Overdag in de zomer.
Als we echter landelijk kijken is het verbruik van de industrie dan hoogst en krijgen we een mooie afvlakking van de pieken, wat voorkomt dat fossiele centrales moeten bijgeschakeld worden.

Als we nu particulier geforceerd worden om ook overdag meer te gaan verbruiken, gaan we weer meer pieken krijgen en weer flexibele gascentrales en zelfs turbines moeten bijschakelen, want iedereen zal zo veel mogelijk zelf zijn opbrengst proberen te verbruiken. En schiet er niets over om de industriepiek te compenseren.
Hoe groter de verdeelpot hoe beter de afvlakking. Nu zal iedereen zijn eigen potje krijgen.

Inderdaad, heel juist. De echte waarheid is ook dat ons huidig net niet (op alle plaatsen) geschikt is om met grote lokale energieopwekking om te gaan. I.p.v overal de kabels en kasten te gaan versterken willen ze dit dus zo deels oplossen. Maar hetgeen je zegt klopt zeker: milieu gezien zeker geen goeie zaak. Bovendien gaan ze zich in de problemen werken met de te behalen Europese klimaatdoelstelling (lees: BE zal sebiet torenhoge boetes krijgen omdat ze deze niet halen). Wie zal dat betalen denk je ... inderdaad ...

 

[ChristopheDC]

Reden waarom ik het hier plaats is natuurlijk om te horen hoe mensen in dezelfde situatie (én zonnepanelen, én elektrische wagen) met deze beslissing omgaan. Onze installatie is vorig jaar gekeurd, dus ik vermoed dat we de grootste compensatie zullen krijgen. Vanzelfsprekend zitten wij met de digitale meter, maar moet er ook al rekening mee houden dat het prosumententarief zal wegvallen. Is ook al een “compensatie” van 500 EUR voor onze installatie van 6kWp.

Vorig jaar hadden we 5000 kW verbruik en 5000 kW injectie. Dat compenseerde dus perfect.
Vanzelfsprekend was het verbruik overdag veel lager dan het nachtverbruik doordat de wagen ‘s nachts opgeladen werd (1 500 dagverbruik - 3500 nachtverbruik tegenover 3500 dagopbrengst en 1500 nachtopbrengst (weekend = nachtteller)).

Tegen de zomer komt er ook een zwembad, maar door de frequentiegestuurde pomp (meeste verbruik wanneer het zwembad effectief gebruikt wordt), lijkt mij dit nog niet zo slecht te zijn voor het rechtstreekse verbruik van de energie afkomstig van de zonnepanelen.

Rendement zie ik hier ook regelmatig passeren (logisch), maar is voor mij niet meteen het allerbelangrijkste. Eerlijk gezegd voelt het voor mij beter aan om energie zelf te stockeren dan te injecteren en er een peulschil voor te krijgen. Het lijkt mij - met een snelle blik op het afgelopen jaar - vanaf maart tot september/oktober perfect te doen om het netverbruik tot een minimum te herleiden (elk jaar is anders, maar zo spectaculair anders zal dit ook wel niet zijn).

Ik denk dat het in eerste instantie al het slimste is om terug naar een dag- en nachttarief over te schakelen, zodat zonder verdere acties toch een lager tarief geldt voor de afname ‘s nachts. Momenteel had ik natuurlijk slechts één tarief.

Daarnaast zal het rekenen worden welke capaciteit van batterij het past past bij mijn noden.

Naar nachttarief overschakelen is een mogelijkheid, maar mogelijks komt er op termijn ook een variabel tarief die nog interessanter zou kunnen zijn. M.a.w. je zal meer betalen voor je stroom wanneer deze duur is en minder betalen voor je stroom wanneer deze goedkoop is. (automatisch verrekend/verwerkt via de digitale meter). Men is daar volop mee bezig: op termijn zou je dan slimme apparatuur krijgen in je huis die aanslaat op het moment dat de stroom goedkoop is. Er zijn er al, maar zeer zeldzaam voor de moment.

 

[wooter]

Lijkt mij geen goeie zet voor het milieu. Hoogste opbrengst met zonnepanelen is wanneer particulieren minder verbruik hebben. Overdag in de zomer.
Als we echter landelijk kijken is het verbruik van de industrie dan hoogst en krijgen we een mooie afvlakking van de pieken, wat voorkomt dat fossiele centrales moeten bijgeschakeld worden.

Als we nu particulier geforceerd worden om ook overdag meer te gaan verbruiken, gaan we weer meer pieken krijgen en weer flexibele gascentrales en zelfs turbines moeten bijschakelen, want iedereen zal zo veel mogelijk zelf zijn opbrengst proberen te verbruiken. En schiet er niets over om de industriepiek te compenseren.
Hoe groter de verdeelpot hoe beter de afvlakking. Nu zal iedereen zijn eigen potje krijgen.

Globaal gezien heb je natuurlijk gelijk, maar in een wereld zonder subsidies zal wel blijken dat hoewel de energie-productie van zonnepanelen een erg lage CO2-uitstoot genereren, niet altijd kostenefficiënt zal zijn. Jij kan dan wel je productie op het net zetten, maar iemand moet de kosten betalen om dat net uit te breiden zodat jouw energie tot bij die industriële verbruikers geraakt, en die investeringskost zal pakweg de industrie moeten betalen, en zal jij niet als vergoeding voor je energie krijgen.

 

[fivari]

Onze huishoudtoestellen met hoog verbruik: vaatwasmachine, wasmachine en droogkast hebben een uitsteltoets waarmee het begintijdstip kan worden uitgesteld tot een moment waarop de zon waarschijnlijk schijnt. Daarvoor moet je dus niet thuis zijn.
Als lader gebruik ik de Fivari-Solar die zo kan ingesteld worden dat alleen de overschot aan zonnestroom geladen wordt. Enkelfasig laden geeft bij onze 6kWp-installatie een fijnere regeling en de mogelijkheid om een groter deel van de dag te laden. Bij driefasig laden moet je al ruim 4 kW overproductie hebben vooraleer het laden op zonnestroom aan het minimum van 6A kan starten. Die zal ook van pas komen om het capaciteitstarief te beperken.
Verder is er nog wel wat te doen met SonOff of andere intelligente schakelaars die toelaten toestellen in te schakelen via wifi of ingesteld op een bepaald moment Voor wie wat kan programmeren en het netto verbruik kan meten kan je dan inschakelen op het moment dat er overproductie is.
Uiteindelijk is dit een logische beslissing, ook bepleit door de VREG. Ik denk dat mensen die een beetje moeite doen niet veel duurder af zullen zijn dan met het prosumententarief.
Voor wie wat handig is en toegang heeft tot (recuperatie)cellen: diy powerwall.

 

[ChristopheDC]

Onze huishoudtoestellen met hoog verbruik: vaatwasmachine, wasmachine en droogkast hebben een uitsteltoets waarmee het begintijdstip kan worden uitgesteld tot een moment waarop de zon waarschijnlijk schijnt. Daarvoor moet je dus niet thuis zijn.
Als lader gebruik ik de Fivari-Solar die zo kan ingesteld worden dat alleen de overschot aan zonnestroom geladen wordt. Enkelfasig laden geeft bij onze 6kWp-installatie een fijnere regeling en de mogelijkheid om een groter deel van de dag te laden. Bij driefasig laden moet je al ruim 4 kW overproductie hebben vooraleer het laden op zonnestroom aan het minimum van 6A kan starten. Die zal ook van pas komen om het capaciteitstarief te beperken.
Verder is er nog wel wat te doen met SonOff of andere intelligente schakelaars die toelaten toestellen in te schakelen via wifi of ingesteld op een bepaald moment Voor wie wat kan programmeren en het netto verbruik kan meten kan je dan inschakelen op het moment dat er overproductie is.
Uiteindelijk is dit een logische beslissing, ook bepleit door de VREG. Ik denk dat mensen die een beetje moeite doen niet veel duurder af zullen zijn dan met het prosumententarief.
Voor wie wat handig is en toegang heeft tot (recuperatie)cellen: diy powerwall.

Theoretisch heb je een punt, in praktijk niet. Alles hangt af van hoe je uw auto gebruikt. De meeste toch voor school/werk neem ik aan. Ik geef je een concreet voorbeeld. Zoals jij het beschrijft moet je in praktijk uw stroomkabel van uw auto ten alle tijde insteken om optimaal te laden volgens het vermogen die binnenkomt van uw panelen. Dit wil zeggen: continue stroomkabel in- en uithalen. Stel bij thuiswerk: kinderen naar school, kinderen 's middags afhalen, kinderen 's middags terug naar school, 's avonds terug afhalen, nog naar uw werk, naar de winkel en dus ondertussen altijd zoveel mogelijk die kabel insteken. Om 18u heb ik nog iets nodig van de winkel = stroomkabel terug uit enz enz. Theoretisch is dat schoon, maar als je dat in de praktijk moet toepassen kan je beter geen EV meer nemen. Beleidsmakers gaan dat pas beseffen als ze dat zelf eens gaan gebruiken. We zitten hier op dat vlak met een prutsbeleid in België.

 

[wooter]

Je kan de meeste domme laadpalen vrij makkelijk iets slimmer maken. Ik ga natuurlijk niet elk kwartier kijken of het het moment is om de kabel in te steken of uit te trekken, maar met een slimme meter en een PV-installatie kan je van beide vrij makkelijk meten wat de opgeleverde of afgenomen energie is, en als je daarop je laadpaal slim genoeg uitrust kan je dus voorzien dat je enkel de energie laad die van je PV-installatie komt, of niet of beperkt van wat je van het net wil afnemen.

Ja, het is een prutsbeleid, maar dat kan net een incentive zijn om wat zelfvoorzienend te zijn. Mijn domme TWC is al slim gemaakt met een Raspberry Pi en wat bekabeling, en ik kan me voorstellen dat er naast de bestaande services zoals Zappi ook andere spelers op de markt komen om je PV-installatie, je EV en je netaansluiting slimmer te maken.

Oh, en met de veranderingen rond het capaciteitstarief gaat de kWh-prijs nog verder dalen als je je EV gespreid over een hele nacht laat laden aan het net ipv enkele uren op hoog vermogen.

 

[fivari]

Wij hebben twee EV en daarvan staat er bijna altijd een thuis.
Maar dat is inderdaad een probleem. Vito riep al op om voor de groep met EV en/of warmtepomp iets te regelen.
Thuisbatterij verhoogt uiteraard de zelfconsumptir maar lost icm EV ook alleen maar in de zomer iets op en dan nog. Hoeveel vermogen kan een thuisbatterij van 10 kWh leveren? OK niet zo belangrijk maar snel de 10 kWh in de auto dumpen is er niet bij.
Wat ben je met 10 kWh per dag als je een EV intensief gebruikt? In de winter geraakt die 10 kWh niet eens vol en in de zomer is ze om 11u 's morgens al vol.

 

[Phil V]

Je kan de meeste domme laadpalen vrij makkelijk iets slimmer maken. Ik ga natuurlijk niet elk kwartier kijken of het het moment is om de kabel in te steken of uit te trekken, maar met een slimme meter en een PV-installatie kan je van beide vrij makkelijk meten wat de opgeleverde of afgenomen energie is, en als je daarop je laadpaal slim genoeg uitrust kan je dus voorzien dat je enkel de energie laad die van je PV-installatie komt, of niet of beperkt van wat je van het net wil afnemen.

Ja, het is een prutsbeleid, maar dat kan net een incentive zijn om wat zelfvoorzienend te zijn. Mijn domme TWC is al slim gemaakt met een Raspberry Pi en wat bekabeling, en ik kan me voorstellen dat er naast de bestaande services zoals Zappi ook andere spelers op de markt komen om je PV-installatie, je EV en je netaansluiting slimmer te maken.

Oh, en met de veranderingen rond het capaciteitstarief gaat de kWh-prijs nog verder dalen als je je EV gespreid over een hele nacht laat laden aan het net ipv enkele uren op hoog vermogen.

Het blijft een probleem dat verbruik en opbrengst moeten afgestemd worden binnen 1 aansluiting en niet landelijk. Ik heb om 18:00 op een zonnige zomerdag energie over, terwijl het nationale verbruik piekt. Ik kan perfect mijn verbruik uitstellen tot na de energiepiek (‘s nachts) en mijn overschot leveren aan verbruikers die niet kunnen uitstellen. Maar nee, dan snij ik in mijn eigen vingers. Ik kan beter direct zelf verbruiken en voor de landelijke piek kunnen ze fossiele centrales bij schakelen.

 

[fivari]

Klopt: locale optimalisatie ipv van optimalisatie.
De hoofdreden is al genoemd: vermijden dat zwaar bijkomend moet geïnvesteerd worden in infrastructuur.

 

[wooter]

Niet vergeten dat de VREG prijs/kwaliteit bekijkt voor alle consumenten (en dus niet zo happig is op zware investeringen), en onze VlaReg niet uitblinkt in vooruitdenken, laat staan dat ze wakker liggen van klimaat en energietransitie.