Welcome to Tesla Motors Club
Discuss Tesla's Model S, Model 3, Model X, Model Y, Cybertruck, Roadster and More.
Register
This site may earn commission on affiliate links.
Zou leuk zijn als de UNECE de vooruitgang niet blijft blokkeren hier in Europa. Hard op weg om een irrelevant continent te worden op deze manier.
Als Tesla FSD ontwikkelt dan heeft dat weinig impact op ons continent. Die ontwikkeling en know-how is en blijft vooral in de VS. Ik zie liever dat Europese fabrikanten ook goede stappen maken op gebied van autonoom rijden. Dan krijg je die kennis tenminste hier op het continent. Dat we daar regels voor hebben vind ik niet zo gek.

In China staan ze overduidelijk positief tegenover dit soort systemen dus dan kan Tesla de Compute alloceren om FSDBeta te trainen. Compute is de bottleneck op dit moment, Data genoeg, ook in Europa.
De bottleneck is vooral dat het nog niet goed genoeg werkt. De oorzaak daarvan is irrelevant voor een eventuele toelating op de weg.

En we moeten ook niet doen alsof er een fundamenteel verschil is tussen autorijden in de VS versus Europa, wij mogen daar ook gewoon autorijden met ons EU rijbewijs en vice versa.
Ja, dat is er wel. Wij hebben in de binnensteden vrijwel overal fietsers op de weg. Dat is een kwetsbare groep verkeersdeelnemers en die heb je in de VS veel minder. Daarbij is de mens veel beter in staat om zich snel aan te passen aan de situatie en te improviseren (uitzonderingen daargelaten :) ).

Ik denk dat er eerst testen moeten komen met rijders van de fabrikant voordat je op zo'n grote schaal FSD op de openbare weg zet. Zo doen vrijwel alle andere fabrikanten het ook, maar enkel Tesla zet zijn klanten in als testrijders. Daarmee haal je wellicht wel snel resultaat, maar ik denk dat je hachelijke situaties krijgt als je de huidige stand als "volledig autonoom" in de markt zet in onze binnensteden. Daarbij vind ik de naamgeving "full self drive" (of in het Nederlands: volledig autonoom rijden) ook veel te rooskleurig, want de bestuurder is nog steeds volledig verantwoordelijk en moet zijn handen aan het stuur houden. Het is nog steeds een hulpmiddel en dat zou wat duidelijker mogen zijn in de naamgeving.

Laat Tesla eerst maar eens aantonen dat het veilig is om FSD vrij te geven, voordat we andere verkeersdeelnemers slachtoffer laten worden van de experimenten van Tesla. Voor dit soort zaken ben ik juist voor een veel strengere regelgeving. Wat mij betreft had de typegoedkeuring al ingetrokken mogen worden toen phantom-brakes meer regel dan uitzondering waren. De auto's waren toen onveilig (voor achterliggers) en wat mij betreft mogen ze dan van de weg gehaald worden.
 
  • Disagree
Reactions: job-lek
Ik denk dat er eerst testen moeten komen met rijders van de fabrikant

Tesla test al meer dan anderhalf jaar FSD beta in Europa.

De bottleneck is vooral dat het nog niet goed genoeg werkt

Heb je de demo van V12 gemist?

Wij hebben in de binnensteden vrijwel overal fietsers op de weg. Dat is een kwetsbare groep verkeersdeelnemers en die heb je in de VS veel minder

Kwestie van training.

Overigens fiets ik meer kilometer per jaar dan dat ik auto rij waarvan een groot gedeelte in de stad en ik heb een heel ander beeld van de competentie van de gemiddelde menselijke automobilist.

Hoe sneller we die opgefokte appende poppetjes achter het stuur vandaan kunnen krijgen hoe beter.

Anyway, mijn punt is dat zolang hier geen duidelijkheid komt over hoe we autonomie gaan aanvliegen dit het zoveelste tech gebied wordt waar Europa hopeloos achterloopt.

En jouw wens dat Europese autofabrikanten autonomie gaan ontwikkelen is niet realistisch.

Zie het debacle met Cariad bij VAG. Die tech besteden ze nu al uit in China en dat zal voor autonomie hetzelfde zijn, niet zelf ontwikkelen maar inkopen.
 
Last edited:
Ik heb FSD genomen, omdat het binnen de lease paste.
Het was ofwel een LR zonder iets extra, of een RWD met FSD.
Omdat ik de range meestal niet nodig heb (buiten de jaarlijkse ski en zomer vakantie), wou ik het risico wel nemen.
Helaas is er van de beloofde summon en autopark nog niks van in huis gekomen (wegens vision). Dus mijn FSD kan niks meer dan voorbijsteken op autostrade en voor het roodlicht stoppen.
 
  • Like
Reactions: Hbrink and job-lek
Tesla test al meer dan anderhalf jaar FSD beta in Europa.
Ik heb enkel in het voorjaar wat gelezen dat er wellicht FSD testers zouden zijn in Europa, maar volgens mij waren dat allemaal geruchten. Ik heb tenminste zelf niets gelezen van Tesla. Maar ik kan een bericht gemist hebben. Heb je een linkje? Ben wel benieuwd om te lezen hoe Tesla dit hier aanpakt..

Heb je de demo van V12 gemist?
Ik neem aan dat je de demo van Augustus dit jaar bedoeld (waar Elon vanaf Tesla HQ rijdt)? Dat is totaal niet te vergelijken met de binnenstad van Amsterdam of iets dergelijks. In de hele video volgens mij amper voetgangers en slechts één fietser gezien (en bij die fietser werd Elon al zenuwachtig). Alleen 10 meter brede straten (zelfs in de woonwijken) met prachtig weer en perfect zicht. Ik heb veel gereden in Los Altos en omgeving (dus ook Palo Alto) en dat is echt niet te vergelijken met de situatie in Nederland. Niet dat het niet knap is, maar onze situatie is echt toch wel wat complexer. Er zit een verschil tussen "it works on my desk" en iets dat productiewaardig is.

Kwestie van training.
Met de huidige processing power verwacht ik niet dat je een neuraal netwerk kan bouwen dat je in-car volledig met 30fps kan verwerken en dat vrijwel alle situaties in de Europese binnensteden aan kan. AI is echt niet alleen maar heel veel data erin stoppen en dan wat computing power er tegenaan gooien.

Overigens fiets ik meer kilometer per jaar dan dat ik auto rij waarvan een groot gedeelte in de stad en ik heb een heel ander beeld van de competentie van de gemiddelde menselijke automobilist. Hoe sneller we die opgefokte appende poppetjes achter het stuur vandaan kunnen krijgen hoe beter.
Ja, maar dan moet het alternatief wel beter zijn. Ik heb de indruk dat bij veel voorstanders van FSD de wens de vader van de gedachte is.

Anyway, mijn punt is dat zolang hier geen duidelijkheid komt over hoe we autonomie gaan aanvliegen dit het zoveelste tech gebied wordt waar Europa hopeloos achterloopt.En jouw wens dat Europese autofabrikanten autonomie gaan ontwikkelen is niet realistisch.
Volgens mij zijn zowel Audi, BMW en Mercedes ook al een heel eind op weg. De assistentiesystemen in een Mercedes vind ik helemaal niet zo verkeerd. Er is ook wel een video van Mercedes beschikbaar die autonoom van A naar B rijdt. Was ook een demo (net als van Elon). Alleen beweren die niet al 6 jaar dat het einde van het jaar beschikbaar komt.

Mercedes beweerde 10 jaar geleden ook al dat ze in een testversie autonoom konden rijden. Kan enkel nog een AutoBild video terugvinden, maar ook die zijn 10 jaar verder blijkbaar nog niet zo ver dat ze het veilig in productie willen nemen. Het is gewoon bijzonder moeilijk.

Zie het debacle met Cariad bij VAG. Die tech besteden ze nu al uit in China en dat zal voor autonomie hetzelfde zijn, niet zelf ontwikkelen maar inkopen.
Van VAG en BMW weet ik het niet, maar Mercedes ontwikkelt het gewoon in Duitsland (en zullen ook zeker wel buitenlandse expertise inschakelen). Mercedes heeft ook al heel wat succesvolle pilots laten zien en volgens mij gaan die binnenkort met Level 3 autonomie live in de VS (op bepaalde weggedeeltes). Geen idee wie het verste is met een daadwerkelijk productiewaardig autonoom rijden. Tesla schreeuwt het hardste (al jarenlang), maar of ze inderdaad ook het verste zijn weet niemand. Ik ben het vertrouwen een beetje verloren toen ik in 2018 las dat het binnenkort in de binnensteden van Nederland zou werken en de EAP amper een vluchtheuvel kon ontwijken. Nu staat dezelfde tekst nog steeds op de website en dat vind ik volksverlakkerij.

Ik ben van mening dat er geen betere EV is dan een Tesla, maar het hele FSD verhaal wordt gewoon te positief gebracht. Maar dat is een mening die hier op het forum niet zo gewaardeerd wordt. Overigens zou ik het al prima vinden als auto-pilot perfect zou werken op de autosnelwegen en provinciale wegen (en dat doet het al heel aardig). In de binnenstad vind ik het rijden wat afwisselender en heb ik er geen hekel aan. Ik zou FSD enkel interessant vinden als ik zelf helemaal niet meer hoef op te letten en lekker een uiltje kan knappen. Niets doen, maar wel moeten opletten vind ik eigenlijk een stuk lastiger.
 
Over wat fsd wel/niet zou kunnen. Ik denk dat ik geen top-nerd ben, maar ik bevind me in goed gezelschap als ik lees wat hier allemaal wordt geschreven. Hoe ingewikkeld de werkelijkheid ook is: hoe ingewikkelder des te beter zal FSD het uiteindelijk t.o.v. een mens doen, omdat FSD nog beter getraind is dan wij, meer ogen heeft dan wij, altijd oplet, nooit moe wordt en (daar komt het belangrijkste dat volgens mij niet door iedereen begrepen wordt) getraind is met hoe wij, met situaties omgaan. Dus ALS WIJ T KUNNEN OPLOSSEN, DAN KAN FSD DAT uiteindelijk ZEKER OOK, SNELLER EN BETER. Misschien is Tesla nu nog niet ver genoeg, maar dat komt met zeer grote waarschijnlijkheid. En als Tesla het niet redt met zoveel data en Dojo zal de komende 10 jaar niemand anders het redden, tenzij ze Tesla’s data krijgen. Lees nog eens wat meer over wat AI echt is als je moeite hebt het bovenstaande te omarmen.
 
Ik heb in 2019 betaald voor FSD op mijn Model 3 en in 2020 betaald voor FSD op mijn Model X…. Waarom zou iemand nu voor FSD kiezen bij aanschaf van een nieuwe Tesla?
Als ik in de VS zou wonen zou ik wellicht nu wel voor FSD kiezen, maar in Europa niet. Maar in 2019 en 2020 snap ik helemaal niet waarom je die keuze hebt gemaakt. Zelfs de verkopers bij Tesla vertelden toen dat je er niks aan had.

Over wat fsd wel/niet zou kunnen. Ik denk dat ik geen top-nerd ben, maar ik bevind me in goed gezelschap als ik lees wat hier allemaal wordt geschreven. Hoe ingewikkeld de werkelijkheid ook is: hoe ingewikkelder des te beter zal FSD het uiteindelijk t.o.v. een mens doen, omdat FSD nog beter getraind is dan wij, meer ogen heeft dan wij, altijd oplet, nooit moe wordt en (daar komt het belangrijkste dat volgens mij niet door iedereen begrepen wordt) getraind is met hoe wij, met situaties omgaan. Dus ALS WIJ T KUNNEN OPLOSSEN, DAN KAN FSD DAT uiteindelijk ZEKER OOK, SNELLER EN BETER. Misschien is Tesla nu nog niet ver genoeg, maar dat komt zeker. En als Tesla het niet redt met zoveel data en Dojo zal de komende 10 jaar niemand anders het redden, tenzij ze Tesla’s data krijgen. Lees nog eens wat meer over wat AI echt is als je moeite hebt het bovenstaande te omarmen.
Ik denk dat je vooral het menselijke brein onderschat met je post. Mijn eerste lessen kunstmatige intelligentie dateren al van 30 jaar geleden en de fundamentele technieken zijn niet zoveel veranderd. Het is vooral de rekenkracht is die ondertussen zo groot is geworden dat je veel complexere situaties kan verwerken dan voorheen. Als quantum computing praktisch haalbaar wordt en de AI modellen kunnen werken op quantum computers, dan verwacht ik een enorme stap. Dan kan je veel meer situaties tegelijk doorrekenen dan wat er nu haalbaar is.

Ik denk dat het "altijd opletten" uit jouw post wel een goede is. Daarom denk ik ook dat de combinatie van autonoom rijden op de saaie stukken (waar Tesla het nu al heel aardig doet) heel wat ongelukken kan voorkomen. Alle onderzoeken tonen aan dat mensen slecht gaan presteren als er geen uitdaging is (bijv. een saaie provinciale weg in het donker). Mensen raken afgeleid of gaan toch op hun mobiel aan de gang. Ik verwacht ook dat het gebruik van de mobiele telefoon in het verkeer de oorzaak is van de stijging van het aantal eenzijdige ongevallen.

Dat het uiteindelijk gaat lukken verwacht ik ook wel. Ik denk alleen dat dat moment veel verder in de toekomst ligt dan menigeen hier op het forum.
 
Last edited:
  • Like
Reactions: job-lek
Met de huidige processing power verwacht ik niet dat je een neuraal netwerk kan bouwen dat je in-car volledig met 30fps kan verwerken en dat vrijwel alle situaties in de Europese binnensteden aan kan. AI is echt niet alleen maar heel veel data erin stoppen en dan wat computing power er tegenaan gooien


Trainen vergt extreem veel Compute, het NN wat locaal draait juist niet. Ik verwacht dat HW3 met 100 Watt compute volledig autonoom zal kunnen rijden in de toekomst.

Het hele wezen van een goede AI is training. Tesla heeft de data en investeert dit jaar 2 miljard in compute en volgend jaar vier miljard. Ergens medio 2024 hebben ze de beschikking over een van de krachtigste supercomputers ter wereld.

maar Mercedes ontwikkelt het gewoon in Duitsland (en zullen ook zeker wel buitenlandse expertise inschakelen). Mercedes heeft ook al heel wat succesvolle pilots laten zien en volgens mij gaan die binnenkort met Level 3 autonomie live


Het Mercedes systeem rijdt alleen achter een voorligger aan. Enkel in naam level 3, met max 60 per uur, enkel op een paar geselecteerde stukjes autoweg.

k denk dat je vooral het menselijke brein onderschat met je post. Mijn eerste lessen kunstmatige intelligentie dateren al van 30 jaar geleden en de fundamentele technieken zijn niet zoveel veranderd


Transformers, diffusion, neurale netwerken zijn allemaal doorbraken van de laatste paar jaar. Tesla heeft doordat de ontwikkelingen zó snel gaan al twee keer hun FSD ontwikkelings strategie radicaal omgegooid.

maar of ze inderdaad ook het verste zijn weet niemand

Je hoeft alleen maar naar de vooruitgang van Optimus te kijken om te zien hoe ver ze zijn met AI. Optimus draait op dezelfde hardware met een iets andere sensor input.

Maar goed, we gaan het zien, maar de stap naar end to end NN die gemaakt wordt in V12 is in mijn optiek een enorme sprong voorwaarts en training nu nog de enige bottleneck.
 
  • Like
  • Informative
Reactions: Hbrink and job-lek
Ik heb FSD genomen, omdat het binnen de lease paste.
Het was ofwel een LR zonder iets extra, of een RWD met FSD.
Omdat ik de range meestal niet nodig heb (buiten de jaarlijkse ski en zomer vakantie), wou ik het risico wel nemen.
Helaas is er van de beloofde summon en autopark nog niks van in huis gekomen (wegens vision). Dus mijn FSD kan niks meer dan voorbijsteken op autostrade en voor het roodlicht stoppen.
stoppen doet eap ook
 
Verschil tussen NN en menselijk brein is dat wij risico’s durven nemen. Meestal verantwoord, soms niet en inderdaad, soms draait het verkeerd uit.
Als ik ‘s morgens op een rotonde in de buurt het risico niet neem door mijn plaats af te dwingen, dan sta ik tot 9:30 stil. Het risico bestaat er in dat ik er vanuit ga dat diegene op het rond punt besft hoe lastig het ‘s morgens is, en wel alert is om in te houden als iemand zich er tussen schiet. Als hij dat niet doet, ben ik in fout als het tot een ongeval komt.
AP kan niet het risico nemen om in fout te zijn.
 
Over wat fsd wel/niet zou kunnen. Ik denk dat ik geen top-nerd ben, maar ik bevind me in goed gezelschap als ik lees wat hier allemaal wordt geschreven. Hoe ingewikkeld de werkelijkheid ook is: hoe ingewikkelder des te beter zal FSD het uiteindelijk t.o.v. een mens doen, omdat FSD nog beter getraind is dan wij, meer ogen heeft dan wij, altijd oplet, nooit moe wordt en (daar komt het belangrijkste dat volgens mij niet door iedereen begrepen wordt) getraind is met hoe wij, met situaties omgaan. Dus ALS WIJ T KUNNEN OPLOSSEN, DAN KAN FSD DAT uiteindelijk ZEKER OOK, SNELLER EN BETER. Misschien is Tesla nu nog niet ver genoeg, maar dat komt met zeer grote waarschijnlijkheid. En als Tesla het niet redt met zoveel data en Dojo zal de komende 10 jaar niemand anders het redden, tenzij ze Tesla’s data krijgen. Lees nog eens wat meer over wat AI echt is als je moeite hebt het bovenstaande te omarmen.
Ik weet niet waarom je schreeuwt :). Misschien omdat dat wel een heel optimistische blik op de wereld is? Naarmate het systeem complexer is neemt de kans op fouten toe, bij een NN is de complexiteit in de trainingsdata en zorgen dat die juist gebruikt wordt. Als je de pure trainingsdata uit NL zou nemen dan kan het maar zo zijn dat ie leert dat het een goed idee is om op 30cm achter iemand te gaan rijden, de vluchtstrook te gebruiken en ga zo maar door, vervuilde trainingsdata kan maar zo voor een probleem zorgen, een disbalans in correcte trainingsdata kan dat ook.

Vraag blijft of het een stabiel systeem wordt/blijft als je er grote hoeveelheden trainingsdata in gooit. Feit dat tegenwoordig onderzoekers moeten onderzoeken waarom Large Language Models (ChatGTP) bepaalde antwoorden geven geeft al aan hoe complex de resultaten van de trainigsdata zijn, uiteraard komt dat ook omdat LLM's eigenlijk bedoeld waren om het volgende woord in een zin te voorspellen, dat lukt vrij aardig en soms lijkt het alsof daar ook nog een zinnig antwoord uitkomt :)

Over stroomverbruik van de systemen. Zolang de training 'offline' gebeurt zal iig als er een fout in de training zit je auto raar blijven reageren todat je een nieuwe instantie van je NN krijgt, want met die 100W gaat je auto zelf helemaal niets leren, en met de huidige staat van de techniek is dat misschien maar beter ook.

De filosofische vraag, hoe moet het systeem reageren als het alleen nog maar uit twee slechte situaties kan kiezen is ook nog wel interessant. Wil je die keus wel bij een machine leggen? Soms is er niets op te lossen.
 
Ik heb enkel in het voorjaar wat gelezen dat er wellicht FSD testers zouden zijn in Europa, maar volgens mij waren dat allemaal geruchten.
Er waren begin dit jaar wat vacatures als 'ADAS Test operator'. Hier vind je nog wat details over wat dat zo ongeveer inhield. Lijkt me wel dat ze FSD ook gewoon testen in Europa. Musk heeft al eens gezegd dat FSD ook in Europa mogelijk is 'pending regulatory approval'.
 
bij een NN is de complexiteit in de trainingsdata en zorgen dat die juist gebruikt wordt.

Weird ding wat nu bij het functioneren van ChatGPT wordt opgemerkt is dat de performance seizoensgebonden lijkt.

Op een of andere manier heeft de AI opgepikt dat het in December qua productiviteit wel een tandje minder kan.


 
  • Funny
Reactions: job-lek
De filosofische vraag, hoe moet het systeem reageren als het alleen nog maar uit twee slechte situaties kan kiezen is ook nog wel interessant. Wil je die keus wel bij een machine leggen? Soms is er niets op te lossen


Veruit het grootste probleem is dat het voor mensen onacceptabel is dat de computer sowieso slachtoffers gaat maken waar we van mensen fouten min of meer accepteren.

Dat het totaal aantal verkeersslachtoffers veel lager zal zijn is irrelevant, als de AI negen levens redt maar er één neemt wordt hij/zij/hen/het daar op afgerekend.
 
Veruit het grootste probleem is dat het voor mensen onacceptabel is dat de computer sowieso slachtoffers gaat maken waar we van mensen fouten min of meer accepteren.

Dat het totaal aantal verkeersslachtoffers veel lager zal zijn is irrelevant, als de AI negen levens redt maar er één neemt wordt hij/zij/hen/het daar op afgerekend.
Het volgens mij nog grotere grootste probleem is dat omdat bovenstaande waar is, er vaak gedaan wordt of we naar 0 kunnen :). Zoals de campange van VVN om naar 0 verkeersslachtoffers te komen is natuurlijk dezelfde soort onzin, het is een mooi streven maar het gaat never nooit lukken :) zolang we dat niet accepteren bijft het bijna onmogelijk om die keuze dan vervolgens ook nog eens bij een computer neer te leggen.

Maar eerlijk is eerlijk, als mn auto zou moeten kiezen tussen mijn leven en dat van een ander (klif en kind dat achter een auto vandaan springt) dan wil ik zelf de controle denk ik :)
 
  • Like
Reactions: Dikkie Dik
Als Tesla FSD ontwikkelt dan heeft dat weinig impact op ons continent. Die ontwikkeling en know-how is en blijft vooral in de VS. Ik zie liever dat Europese fabrikanten ook goede stappen maken op gebied van autonoom rijden. Dan krijg je die kennis tenminste hier op het continent. Dat we daar regels voor hebben vind ik niet zo gek.
Ik zie hier vooral het niet begrijpen hoe een NN werkt.

Het is niet meer de 'know how' van de ingenieurs die telt, maar de 'know how' van je model.

ChatGPT kan perfect met me in het Nederlands communiceren, en dat ligt niet aan dat ze bij OpenAI 80 Nederlandstalige ingenieurs hebben (die hebben ze niet).

Tegelijk, als jij naar de VS op reis gaat, heb jij dan grote moeite met het besturen van een auto op Amerikaanse wegen met Amerikaanse borden? Denk je dat ze daar enkel maar brede rechte wegen hebben?

Je kan daar als overheid regels tegen hebben, maar als een LLM zoals ChatGPT genoeg Nederlandstalige informatie heeft kunnen destilleren in hun model, gaat je chatbot toch echt wel Nederlands begrijpen en kunnen gebruiken. En als het model van Tesla genoeg Europese wegen heeft kunnen rijden, gaat het ook de nuances tussen Frankrijk, België, Nederland en de VS begrijpen. Net zoals jij die nuances begrijpt.
 
Maar eerlijk is eerlijk, als mn auto zou moeten kiezen tussen mijn leven en dat van een ander (klif en kind dat achter een auto vandaan springt) dan wil ik zelf de controle denk ik :)
Het trolley probleem is al opgelost door de mensen van Mercedes: niemand stapt in een zelfrijdende auto die niet prioriteit geeft aan de inzittenden.

Maar je kan ook afvragen of het probleem zich ooit stelt, wanneer de trolley gewoon op tijd ziet dat ie moet remmen.
 
Trainen vergt extreem veel Compute, het NN wat locaal draait juist niet. Ik verwacht dat HW3 met 100 Watt compute volledig autonoom zal kunnen rijden in de toekomst.
Training vergt inderdaad nog veel meer compute dan het daadwerkelijk uitvoeren, maar ook voor dat laatste is best wat compute en een enorme bak data noodzakelijk. Enkel al snel door die bak data heen akkeren heeft heel wat compute power nodig. Ik ben als ontwikkelaar betrokken bij Sneller AI en je wilt niet weten wat onze maandelijkse AWS rekening is. Ook voor het gebruiken van een model is best een intensieve taak. HW3 was blijkbaar niet voldoende voor FSD, want Tesla heeft niet voor niets HW4 ontwikkeld. HW4 is 2-4x sneller dan HW3 volgens de geruchten. Dat zal niet voor niets zijn.

Het hele wezen van een goede AI is training. Tesla heeft de data en investeert dit jaar 2 miljard in compute en volgend jaar vier miljard. Ergens medio 2024 hebben ze de beschikking over een van de krachtigste supercomputers ter wereld.
Zonder training geen werkende AI, maar ook aan de "uitvoerende" kant heb je gewoon veel processing power nodig. Als het zo simpel was als jij voorstelt, dan hadden we al zelfrijdende auto's gehad.

Het Mercedes systeem rijdt alleen achter een voorligger aan. Enkel in naam level 3, met max 60 per uur, enkel op een paar geselecteerde stukjes autoweg.
Het prototype van 10 jaar geleden reed echt zelf, maar er zal ongetwijfeld wat uit de video gehaald zijn waar het niet lekker ging. Waar heb je gelezen dat het level 3 systeem slechts werkt tot 60 km/u en enkel op geselecteerde snelwegen? Enige dat ik weet is dat enkel Californië en Nevada er goedkeuring voor hebben gegeven voor publieke release.

Transformers, diffusion, neurale netwerken zijn allemaal doorbraken van de laatste paar jaar. Tesla heeft doordat de ontwikkelingen zó snel gaan al twee keer hun FSD ontwikkelings strategie radicaal omgegooid.
30 jaar geleden had ik op de HIO Enschede al neurale netwerken in het curriculum zitten (toen AI nog gewoon kunstmatige intelligentie werd genoemd :) ). Dat was toen wel allemaal theorie, want in de praktijk was er nog niet veel haalbaar. Ik zal de laatste zijn om te ontkennen dat Tesla niet heel veel heeft toegevoegd aan het hele AI gebeuren. Maar dat neurale netwerken een vinding zijn van Tesla is toch echt niet waar...

Maar goed, we gaan het zien, maar de stap naar end to end NN die gemaakt wordt in V12 is in mijn optiek een enorme sprong voorwaarts en training nu nog de enige bottleneck.
Als er één partij veel trainingsdata heeft, dan is Tesla dat wel. Of een volledig neuraal netwerk zonder enige expliciete regels het gaat doen weet ik niet. Dat is natuurlijk wel de puurste vorm van AI en zou het prachtig vinden. Overigens zou het mij niet verbazen dat ook in het huidige model een aantal expliciet geprogrammeerde vangnetten zitten. Zoals altijd zorgen dat je op de weg blijft rijden, je houden aan maximale snelheden, stoppen bij een stopbord (doet vrijwel niemand), ...

Ik ben ook totaal niet tegen autonoom rijden, maar alleen erg sceptisch over de haalbaarheid op de korte termijn. Elon heeft zo ongeveer elk jaar aangegeven dat het "eind dit jaar" zou komen en we hebben het nog steeds niet.

stoppen doet eap ook
De enhanced auto-pilot in mijn Model S heeft nooit gestopt voor een stoplicht. Enkel als de auto voor mij stopt, dan werd er gestopt. Niet omdat het stoplicht op rood staat, maar omdat die er niet tegenaan wil botsen.

Er waren begin dit jaar wat vacatures als 'ADAS Test operator'. Hier vind je nog wat details over wat dat zo ongeveer inhield. Lijkt me wel dat ze FSD ook gewoon testen in Europa. Musk heeft al eens gezegd dat FSD ook in Europa mogelijk is 'pending regulatory approval'.
Wat Elon Musk roept wat mogelijk is zegt mij niet zoveel. In hetzelfde artikel staat ook dat Musk in maart 2022 heeft gezegd dat het een paar maanden later beschikbaar zou kunnen zijn. Dat is ook weer gewoon totale BS geweest, want het hangt helemaal niet "pending regulatory approval". Het is gewoon nog niet goed genoeg. Had overigens niet gezien dat ze eigen testers zochten.

Veruit het grootste probleem is dat het voor mensen onacceptabel is dat de computer sowieso slachtoffers gaat maken waar we van mensen fouten min of meer accepteren. Dat het totaal aantal verkeersslachtoffers veel lager zal zijn is irrelevant, als de AI negen levens redt maar er één neemt wordt hij/zij/hen/het daar op afgerekend.
Dat wordt gewoon een kwestie van wennen. De media zal er inderdaad in het begin vol opspringen. Maar mensen stappen ook in een vliegtuig en ook die kan een fout maken en uit de lucht vallen. Ik denk vooral dat het juridisch een lastige zaak gaat worden.

Ik zie hier vooral het niet begrijpen hoe een NN werkt. Het is niet meer de 'know how' van de ingenieurs die telt, maar de 'know how' van je model.
Ik begrijp heel goed hoe een neuraal netwerk in elkaar steekt. Ik heb alleen niet de verwachting dat de huidige stand van de techniek dit kan laten draaien op een "simpel computertje" in de auto. Maar wellicht dat ik in aanraking ben gekomen met NN toen we nog met een Intel 486 werkten. Een auto echt zelf laten rijden vereist echt wat anders dan een neuraal netwerk die gezichten kan herkennen.

Ook, gek dat software engineers met een goede kennis van AI ineens heel veel geld verdienen als het niet meer om de know-how van die engineers gaat. Om tot een goed model te komen is het echt niet voldoende om er maar een hele grote bak met data tegenaan te gooien en te gaan kauwen op die data totdat je magisch een model hebt dat op elke vraag antwoord heeft.

ChatGPT kan perfect met me in het Nederlands communiceren, en dat ligt niet aan dat ze bij OpenAI 80 Nederlandstalige ingenieurs hebben (die hebben ze niet).
Nou laten we dat dan maar eens aan ChatGPT vragen: "How did ChatGPT learn to answer in Dutch?"

"ChatGPT learns to answer in Dutch, as well as other languages, through a process called supervised fine-tuning. In the case of ChatGPT, it starts with pre-training on a diverse range of internet text from various sources in multiple languages. This pre-training helps the model learn grammar, facts, reasoning abilities, and also exposes it to the nuances of different languages.

After pre-training, the model is fine-tuned on a specific dataset for a particular language. Fine-tuning is done using a narrower dataset generated with the help of human reviewers who follow guidelines provided by OpenAI. These guidelines instruct reviewers to review and rate possible model outputs for a range of example inputs. The model generalizes from this feedback to respond to user inputs in a way that aligns with human preferences.

For languages like Dutch, the fine-tuning process involves providing the model with Dutch-language examples and feedback from human reviewers. This iterative process helps the model improve its performance in generating coherent and contextually relevant responses in Dutch.

It's important to note that while ChatGPT can understand and generate responses in multiple languages, its proficiency may vary across languages. The quality of responses can depend on the availability and quality of training data in each language during the fine-tuning process."


Zoals te verwachten valt moet je dus trainen met lokale data, maar moet ook de data ook tot op zekere hoogte door mensen beoordeeld worden. Het hele proces is iteratief, zodat je data steeds beter wordt. Sowieso is heel veel itereren een fundamenteel principe in AI, zodat je steeds beter kan worden. Maar dan moet je wel kunnen bepalen wat beter is. Dat is toch nog steeds voor een heel groot deel mensenwerk. Daarbij wil je ook leren van correct rijgedrag en slecht rijgedrag juist voorkomen.

Dus om terug te gaan naar het originele verhaal... Om FSD ook te laten werken in gebieden waar fietsers je links en rechts om de oren vliegen, waar een 60km provinciale weg bestaat uit twee rode fietsstroken aan de zijkant met één strook voor beide richtingen, ... zal je echt moeten trainen met lokale data. Dat is iets wat het systeem niet vanzelf gaat leren. Mensen zijn goed in het anticiperen op situaties, risico inschattingen te maken en uiteindelijk leren van nieuwe situaties. Een voorgeprogrammeerd model zal niet zelf leren.

Tegelijk, als jij naar de VS op reis gaat, heb jij dan grote moeite met het besturen van een auto op Amerikaanse wegen met Amerikaanse borden? Denk je dat ze daar enkel maar brede rechte wegen hebben?
Ik heb veel in de VS gereden en heb daar inderdaad geen grote moeite mee, omdat het verkeer over het algemeen eenvoudiger is dan bij ons. Het zal de eerste keer wellicht even geduurd hebben voordat ik wist wat een 4-way stop inhield en hoe het ging qua volgorde van wegrijden, maar na een paar keer weet je dat wel. Je leert ter plekke steeds bij en ontwikkelt in je eigen neurale netwerk -oftewel je hersenen- hoe het daar ter plekke werkt. Nu zijn de nuances vaak klein, maar je moet er zeker wel aan wennen. Denk aan 4-way stops, andere voorrangregels, keep-your-lane, ...

Met de huidige stand van de techniek zal een auto dat niet zelf kunnen leren. Die heeft een voorgeprogrammeerd model hebben en daarop acteren. Hoe groter het model wordt (dat wordt het bij meer situaties), des te meer rekenkracht je nodig hebt om dat model te gebruiken. Het zal mij dan ook niet verbazen dat een auto in de EU een ander model zal gebruiken dan eentje die in de VS zal rondrijden. Wellicht dat zelfs op basis van GPS en/of detectie van de huidige soort weg er een specifieker model gekozen wordt om ervoor te zorgen dat je niet een megagroot model hoeft te gebruiken.

Je kan daar als overheid regels tegen hebben, maar als een LLM zoals ChatGPT genoeg Nederlandstalige informatie heeft kunnen destilleren in hun model, gaat je chatbot toch echt wel Nederlands begrijpen en kunnen gebruiken. En als het model van Tesla genoeg Europese wegen heeft kunnen rijden, gaat het ook de nuances tussen Frankrijk, België, Nederland en de VS begrijpen. Net zoals jij die nuances begrijpt.
Ik denk ook zeker dat met genoeg trainingsdata het uiteindelijk mogelijk zal zijn. Ik denk alleen dat het verder weg ligt dan Elon Musk ons (steeds weer) doet geloven...