De Tesla Model Y is de best verkochte auto ter wereld. Zeker na de prijsverlagingen begin dit jaar is de elektrische SUV nog nauwelijks aan te slepen. En dat treft: Tesla’s autofabriek bij Berlijn, waar de Y gebouwd wordt, komt stilaan op kruissnelheid. Een bezoek aan de fabriek die met zijn verwoestende efficiëntie de concurrentie in autoland Duitsland een lesje leert.
Het is maandagochtend en dat betekent ook in de zomervakantie lange files op de Autobahn 10-ringweg rond Berlijn en verder westwaarts. Honderden vrachtwagens staan er aan te schuiven, nadat ze van zaterdagavond tot en met zondag verplicht moesten stilstaan. Naast tientallen lichtblauwe trucks die van het verderop gelegen distributiecentrum van Amazon komen, zijn het vooral autotransporters met gloednieuwe exemplaren van Tesla’s kleinste elektrische SUV, het Model Y. Kwamen de meeste Model Y’s tot voor kort uit China, sinds enkele weken kan Grünheide voor een groot deel aan de snel groeiende Europese vraag beantwoorden.
De tweebaansweg is duidelijk nog niet voorzien op de enorme uitstroom van de autofabriek die pas een jaar geleden met haar productie begon van wat in de eerste drie maanden van dit jaar de best verkochte auto ter wereld was. Ook in ons land is het Model Y hard op weg om de Gentse Volvo XC40 van de troon te stoten.
Ruim 5.000 Model Y’s spuwt Gigafactory Berlin, zoals de fabriek in Tesla-superlatieven wordt genoemd, inmiddels 24 uur per dag en zeven dagen per week uit. Daarmee is de fabriek in zeventien maanden sinds de opening al aanzienlijk productiever dan de gemiddeld 3.700 auto’s die grootste autofabriek van ons land, Volvo Cars in Gent, vorig jaar ondanks aanhoudende onderdelentekorten wekelijks bouwde.
TIP
Begin uw dag goed geïnformeerd.
Ontvang nu De Tijd Vandaag.
IK SCHRIJF ME IN
Elke dag via e-mail - Uitschrijven in één klik
Graffiti
De Gigafactory zelf is ondanks de stevige productie nog altijd een grote bouwput. Overal staan bouwkranen. Plaats voor uitbreiding is er genoeg. Tesla kocht een terrein van drie miljoen m² in Grünheide: anderhalf keer de oppervlakte van Monaco. En slechts een klein deel ervan is inmiddels daadwerkelijk gevuld. Er wordt nu al gewerkt aan de uitbreiding van de fabriek. Er komt een tweede fabriek die even groot is als de huidige, waardoor er wekelijks uiteindelijk 10.000 auto’s in Grünheide worden gemaakt, ofwel 500.000 per jaar.
Het is de eerste keer dat Tesla buitenlandse journalisten in de fabriek in Grünheide toelaat: het bedrijf is niet zo happig op nieuwsgierige blikken. Maar nu een jaar na de opening de productie op kruissnelheid ligt, gaan de poorten voor één keer open. Praten met journalisten blijft een hachelijke zaak. Niemand mag of wil worden geciteerd. Ook het hoofd van de productie in Grünheide, André Thierig, wil niet met quotes in de krant. Hij had twee decennia ervaring bij Ford-fabrieken toen hij drie jaar geleden overstapte naar Tesla en in Grünheide niet veel meer dan een bouwgrond aantrof.
De toegang tot de fabriek bestaat uit tijdelijke draaihekken en een container met bewakingspersoneel, wat op een gemiddelde zomerfestivalweide als pover zou worden beoordeeld.
Van buiten ziet de Tesla-fabriek eruit als een klassieke autofabriek: een gigantische rechthoekige doos, zonder veel franjes. De omtrek van de huidige fabriek is 2,5 kilometer: een wandeling van een halfuur. Maar ondanks de weinig opvallende vormgeving sijpelt er hier en daar wat Elon Musk-branie door: zo is een aantal losplaatsen voor vrachtwagens gehuld in kleurrijke graffiti. ‘Dat is werk van onze eigen werknemers. En we hebben een huisspuiter in dienst’, klinkt het.
Beperkte keuze
Eenmaal binnen ruikt de fabriek ook na een jaar nog altijd nieuw. ‘We hebben het voordeel dat we helemaal van een wit blad konden vertrekken. Zowel wat betreft deze plek als het productiesysteem voor de auto’s. Ik snap best hoe moeilijk het is voor klassieke autobouwers de transformatie te maken en alle mensen mee te krijgen’, zegt een Tesla-werknemer tijdens de rondgang door de fabriek.
Eenvoud is goedkoop en complexiteit is duur. Dat principe lijkt in de hele Tesla-fabriek te gelden. In Grünheide wordt dan ook maar één model gemaakt: Model Y. Het aantal verkrijgbare varianten is tot een minimum beperkt: klanten kunnen kiezen uit niet meer dan vijf kleuren en de verdere opties zijn beperkt tot één andere set velgen, één andere kleur voor het interieur en al dan niet een trekhaak. Wie zijn Tesla toch wil personaliseren, is op tuners en webshops aangewezen. Het contrast met de grote Duitse premiumautobouwers is groot. In zijn hoogdagen was de optielijst van een Audi A6 zo groot dat het model in bijna twee miljoen varianten leverbaar was, dankzij tientallen kleuropties, interieurstijlen, audio-installaties enzovoort. Bij de Y is de keus beperkt tot zestig varianten. Dat maakt het productieproces aanzienlijk eenvoudiger.
Een van de belangrijkste kostenbesparingen die Tesla in de productie voor elkaar heeft gekregen, is het in één stuk persen van grote delen van de carrosserie en het onderstel. Zo bestaat de achterkant van het onderstel van een normale auto uit een zeventigtal onderdelen, die vervolgens stap voor stap aan elkaar worden gelast. Samen met de Italiaanse machinebouwer Idra ontwikkelde Tesla een immense pers waarmee die achterkant van het onderstel in één stuk kan worden gemaakt. Noblesse oblige, de Gigapress is zo groot dat hij in zijn eentje een volledige fabriekshal vult. De mensen die het apparaat bedienen, lijken dwergen bij de mallen die ze tussen twee productiesessies door in en uit de Gigapress schuiven. Samen met de inbreng van een aantal Gigacasts, waar grotere aluminium carrosseriedelen in één stuk worden gegoten, betekent dit dat de carrosserie van een Model Y uit niet meer dan zeventien onderdelen bestaat. Die productiemethode maakt ondertussen school bij andere automakers. Volvo Cars kondigde vorig jaar aan een soortgelijke grote gietinstallatie te installeren in zijn Zweedse fabriek.
In eigen huis
Een stukje verderop last een leger van 500 robots alle onderdelen in elkaar. Het is een restant van Musks plan om de productie van Tesla’s bijna volledig te automatiseren. Bij de opstart van de productie van de sedan Model 3 in Californië bleek dat echter te ambitieus. Het project was te complex, Musk sprak van een ‘
production hell’ en foto’s van partytenten waarin auto’s alsnog met de hand in elkaar werden geschroefd verschenen op sociale media. Sindsdien is de ambitie getemperd, maar in de carrosseriebouw is er nog iets van te merken. De 500 robots worden per shift bediend door niet meer dan 300 werknemers. De meeste mensen werken in de eind-assemblage, waar de interieurs en laatste onderdelen worden gemonteerd: 1.000 mensen per ploeg.
Ondanks al die robots en efficiëntie werken er in Grünheide inmiddels zo’n 11.000 mensen voor Tesla. Dat komt vooral omdat Tesla veel meer dan andere autobouwers zijn onderdelen zelf maakt. Terwijl veel hedendaagse autofabrieken hun modellen vooral in elkaar schroeven met onderdelen die van elders komen, wil Tesla zoveel mogelijk in eigen huis doen. ‘Zo houden we de kwaliteit veel beter in de hand dan als we dat zouden uitbesteden aan toeleveranciers’, luidt de verklaring. Van de batterijen en motoren tot aan de interieurs. Zo zijn in de assemblagehal tientallen mensen bezig met het in elkaar zetten van de bestuurders- en passagierszetels voor de Y. Ook hier: standaardzetels die in elk Model Y én Model 3 terugkomen.
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat er in Grünheide ook een batterijfabriek zou komen, maar die plannen zijn voorlopig in de koelkast gezet. Het groene offensief van de Amerikaanse president Joe Biden heeft ertoe geleid dat Tesla voorlopig al zijn plannen voor nieuwe batterijfabrieken in de VS houdt. In Grünheide is dat voorlopig geen grote zorg. Het terrein voor de tweede productiehal wordt verderop bouwrijp gemaakt, een nieuwe schakel in het masterplan van Elon Musk met Tesla: tegen 2030 jaarlijks 20 miljoen auto’s verkopen. Dat is twee keer meer dan Toyota, dat nu nog ‘s werelds grootste autobouwer is.
Winstvoorsprong
Brandenburg haalde in 2019 de fabriek binnen na een felle concurrentiestrijd met zo’n beetje heel Europa. Ook Vlaanderen maakte zich sterk om Musks fabriek in de Antwerpse haven te krijgen. Tevergeefs. Een grote lap goedkope grond, een niet al te gespannen arbeidsmarkt, tal van toezeggingen van de deelstaat Brandenburg en naar verluidt ook Musks liefde voor Berlijn gaven uiteindelijk de doorslag. In amper drie jaar bouwde Tesla er een fabriek waar de rest van de Europese auto-industrie met jaloezie naar kijkt. Want Tesla mag dan misschien de pionier van de elektrificatie van de auto-industrie zijn, het is inmiddels ook een van de meest winstgevende autobouwers op de planeet.
Vorig jaar haalde Tesla een operationele winstmarge van 24 procent op de productie en verkoop van zijn auto’s: een niveau dat enkel door klassieke, maar veel kleinere winstmachines als Porsche en Ferrari kon worden geëvenaard. Bestaande automerken hebben ondertussen de grootste moeite om winst te maken op de verkoop van hun elektrische auto’s. Uit een becijfering van Reuters eind vorig jaar bleek dat Tesla aan elke verkochte auto gemiddeld bijna 10.000 dollar netto overhield. Bij Volkswagen was dat slechts 927 dollar en Ford, dat als voorloper van de elektrificatie van de traditionele Amerikaanse autobouwers geldt, verloor gemiddeld zelfs bijna 800 dollar per gemaakte elektrische auto.
Die winstvoorsprong van Tesla staat onder druk sinds het bedrijf begin dit jaar een stevig prijsoffensief ontketende. De prijzen van de 3 en Y, die het overgrote deel van de productie van Tesla uitmaken, gingen ook in ons land met duizenden euro’s omlaag. Dat kostte winst: in het eerste kwartaal zakte de operationele marge naar 11,4 procent. Maar die prijsverlaging stuwde wel de verkoop: het populaire Model Y was plots goedkoper dan de kleinere Volkswagen ID.3 en rivaal Audi Q4 e-tron. Mede omdat Tesla, in tegenstelling tot de rest, zijn elektrische auto’s binnen twee maanden kan leveren, schoot de verkoop in de eerste zes maanden met meer dan de helft omhoog. Met bijna 900.000 verkochte auto’s is Tesla hard op weg om aan het einde van dit jaar groter te zijn dan Volkswagens luxedochter Audi.
Elke 45 seconden
Ook in ons land bleef de prijsverlaging niet zonder gevolg: Tesla leverde in het eerste halfjaar in België drie keer meer nieuwe auto’s dan een jaar eerder. Dat komt niet alleen door de toename van elektrische auto’s, maar ook doordat Tesla in ons land klanten bij andere merken wegsnoept. Ondanks het gestaag groeiende aanbod van andere producenten stijgt de dominantie van Tesla op de markt van elektrische auto’s in ons land.
Een van de belangrijkste redenen voor die lage prijzen, hoge verkopen en nog altijd respectabele winstmarges is de hyperefficiënte manier waarop Tesla zijn auto’s produceert. En net in autoland Duitsland geeft Tesla de gevestigde orde productie-les. Dat kwam vooral hard aan op het hoofdkantoor van de Volkswagengroep (VW, Audi, Porsche, Skoda, Seat enzovoort), dat op amper 200 kilometer van Grünheide ligt. De gewezen CEO van de Volkswagengroep, Herbert Diess, probeerde de 60.000 arbeiders van Volkswagens grootste fabriek wakker te schudden door te wijzen op de grote verschillen. Terwijl Tesla in Grünheide tien uur nodig heeft om een Model Y te bouwen, kost het in Wolfsburg 30 uur om een Volkswagen ID.3 te assembleren.
En terwijl in de meeste Duitse autofabrieken van Volkswagen, Audi, BMW en Mercedes-Benz gemiddeld elke 70 tot 90 seconden een auto van de band rolt, gaat dat in de Gigafactory Berlin in een tempo van elke 45 seconden. Dat maakt het klassieke fotomoment voor bezoekers aan het einde van de montageband in Grünheide tot een hachelijke onderneming: veel tijd om te poseren is er niet, want de volgende gloednieuwe Tesla rijdt alweer met piepende banden van de productielijn.
Profiel Tesla
Omzet (2022): 81,5 miljard dollar
Nettowinst: 12,6 miljard dollar
Beurswaarde: 870 miljard dollar
Werknemers: 127.855
Vier modellen: S, 3, X en Y
Aantal verkochte auto’s in het eerste halfjaar van 2023: 900.000
Profiel Grünheide
2019: Elon Musk kondigt aan dat hij zijn Europese Tesla-fabriek zal bouwen in Grünheide, ten oosten van Berlijn
2022: Opening van de fabriek: de eerste 30 Europese Model Y’s rollen van de band
2023: Productie van 5.000 auto’s per week bereikt
Het totale terrein beslaat 3 vierkante kilometer
11.000 werknemers