Welcome to Tesla Motors Club
Discuss Tesla's Model S, Model 3, Model X, Model Y, Cybertruck, Roadster and More.
Register

Duurzame Energie, Warmtepomp, Zonnepanelen, nulwoningen e.d.

This site may earn commission on affiliate links.
Je kan dit toch niet met uitgestreken gezicht een voordeel noemen? Als je even vergeet benzine te tanken kan je in de buurt op 5 minuten die fout rechtzetten, als je de lader vergeet in te steken zet je dat niet snel recht. Ik ben ook overtuigd van elektrisch rijden, maar niet alles eraan is beter.
niet tanken gewoon omdat het koud is en/of regent... of het tankstation wél in the middle of nowhere Italiaanse platteland maar mooi gesloten als jij op zondag wil tanken... of net over de grens omdat het goedkoper is cq omdat je liever een NL BTW bon hebt... of niet je favoriete zegeltjes krijgen...
 
  • Funny
Reactions: HerrJones
weer even on topic.

Wie kan me helpen artikelen te vinden die wat helderheid geven of een warmte pomp nu wel of geen zin heeft voor de CO2 uitstoot.
We gaan een nieuw huis bouwen en zijn nu bezig met warmtepompen, wel of geen gas enz.
Op internet is wel veel te vinden, maar het heeft allemaal een hoog “WC eend” gehalte. (wij van WC eend adviseren… WC eend)

Een normaal geïsoleerd huis met gas aansluiting wordt vergeleken met een beter geïsoleerd huis met warmte pomp. Tja, logisch dat het huis met warmte pomp het dan beter doet. Wat verder veel gebeurd is dat het stroomgebruik van de warmte pomp gecompenseerd wordt door extra PV panelen. Maar wanneer geven die de meeste opbrengst?, in de zomer…., en stroom die in juni is geproduceerd gebruiken in december? Ondanks alle prachtige ideeën voor energie opslag gaat dat voorlopig nog niet op grote schaal lukken denk ik zo.

Waar ik wat aan zou hebben zijn artikelen die twee woningen met elkaar vergelijken. Allebei even goed geïsoleerd, eentje met warmte pomp en een met een HR gas ketel. En dan een W2H, (well to home?, bestaat die uitdrukking eigenlijk?) berekening van de CO2 uitstoot, in het ene geval gas natuurlijk, en in het andere geval de CO2 uitstoot van de geproduceerde stroom zoals die in het najaar, winter en vroege voorjaar geldt. Zijn die ergens te vinden?

Kijk, voor de elektrische auto was ik snel overtuigd, zelfs als de Tesla helemaal op kolenstroom rijdt, dan nog is dat niet slechter voor het milieu dan een vergelijkbare auto op diesel. Wat minder kolenstroom en paar PV panelen erbij, of zoals in ons geval 26 PV panelen, en het wordt veel beter.
Maar voor de warmte pomp weet ik het nog niet zo.
 
weer even on topic.

Wie kan me helpen artikelen te vinden die wat helderheid geven of een warmte pomp nu wel of geen zin heeft voor de CO2 uitstoot.


Kijk, voor de elektrische auto was ik snel overtuigd, zelfs als de Tesla helemaal op kolenstroom rijdt, dan nog is dat niet slechter voor het milieu dan een vergelijkbare auto op diesel. Wat minder kolenstroom en paar PV panelen erbij, of zoals in ons geval 26 PV panelen, en het wordt veel beter.
Maar voor de warmte pomp weet ik het nog niet zo.

Groene stroom van windmolens, daarna is de rekensom snel gemaakt lijkt me.
 
weer even on topic.

Wie kan me helpen artikelen te vinden die wat helderheid geven of een warmte pomp nu wel of geen zin heeft voor de CO2 uitstoot.
We gaan een nieuw huis bouwen en zijn nu bezig met warmtepompen, wel of geen gas enz.
Op internet is wel veel te vinden, maar het heeft allemaal een hoog “WC eend” gehalte. (wij van WC eend adviseren… WC eend)

Een normaal geïsoleerd huis met gas aansluiting wordt vergeleken met een beter geïsoleerd huis met warmte pomp. Tja, logisch dat het huis met warmte pomp het dan beter doet. Wat verder veel gebeurd is dat het stroomgebruik van de warmte pomp gecompenseerd wordt door extra PV panelen. Maar wanneer geven die de meeste opbrengst?, in de zomer…., en stroom die in juni is geproduceerd gebruiken in december? Ondanks alle prachtige ideeën voor energie opslag gaat dat voorlopig nog niet op grote schaal lukken denk ik zo.

Waar ik wat aan zou hebben zijn artikelen die twee woningen met elkaar vergelijken. Allebei even goed geïsoleerd, eentje met warmte pomp en een met een HR gas ketel. En dan een W2H, (well to home?, bestaat die uitdrukking eigenlijk?) berekening van de CO2 uitstoot, in het ene geval gas natuurlijk, en in het andere geval de CO2 uitstoot van de geproduceerde stroom zoals die in het najaar, winter en vroege voorjaar geldt. Zijn die ergens te vinden?

Kijk, voor de elektrische auto was ik snel overtuigd, zelfs als de Tesla helemaal op kolenstroom rijdt, dan nog is dat niet slechter voor het milieu dan een vergelijkbare auto op diesel. Wat minder kolenstroom en paar PV panelen erbij, of zoals in ons geval 26 PV panelen, en het wordt veel beter.
Maar voor de warmte pomp weet ik het nog niet zo.

Vandaag de dag een nieuw huis bouwen zonder warmtepomp grenst aan idiotie. Een warmtepomp heeft een rendement van ruim boven de 400%, een gas CV minder dan 100%. Reken er maar op dat gas op den duur onbetaalbaar wordt gemaakt door de overheid die zijn doelstellingen van Parijs niet gehaald gaat zien worden.
In ons huis van 1.300 m3 is een water/water warmtepomp geïnstalleerd. Wij hebben geen gas en koken op inductie. Totale kosten per maand inclusief verwarmen, koelen, wasmachine en bad en douche rond 80 euro. Kom daar maar eens om met gas.
Daarnaast is gas een fossiele brandstof en dat moet je toch niet meer willen. Elektriciteit is duurzaam op te wekken, gas niet.
Je kunt nu van heel riante subsidies gebruik maken die een warmtepomp maar marginaal duurder maakt dan een gas CV.
Wel eraan denken vloerverwarming te laten installeren. Bouw verder slim met oriëntatie op het zuiden en maak gebruik van ruime overstekken boven de ramen.
Voor een artikel over de aanleg van onze warmtepomp kijk hier:
Verplicht een – duurzame – boerderij bouwen
 
@Jeroen62
Een warmtepomp kan ook koelen, erg simpel principe. Dus in de zomer met veel zon is dus juist interessant als je een PV installatie hebt. Ook zal je gewoon nog tot minstens 2020 volledig kunnen salderen, dus gebruik je het net als opslag. En inderdaad, windenergie afnemen... Overigens zou ik juist niet op het zuiden je PV installatie plaatsen, maar oost-west. Dan heb je over de gehele dag een parabool opbrengst en niet alleen even hoog in de piek. Voor als het salderen stopt (maar als je nu al saldeert komt er een overgangsregeling) is dit toch echt het beste. Daarnaast zullen de subsidies op PV systemen echt gaan stoppen, nu is het al eigenlijk voor woningen niet meer gesubsidieerd. Opslag van energie zal de "next big thing" voor subsidies gaan worden. De netbeheerders kunnen de vraag nu al nauwelijks aan, en dan is thuisopslag echt noodzaak. De industrie kan nooit zorgen voor voldoende capaciteit zelf, dus het is voor de economie noodzakelijk om te zorgen dat de stroomtoevoer daar blijft functioneren, dus die zullen er ook goed voor betalen. Nu ben je als grootverbruiker nog stukken goedkoper uit dan kleinverbruikers, maar dat zal nooit stand blijven houden. Straks ga je als grootverbruiker gewoon meer belasting betalen en als kleinverbruiker met opslag veel minder. Dus wat ik wil zeggen, straks ook opslag erbij en een slim systeem van opladen en ontladen. Gas gaat inderdaad alsmaar duurder worden, gas=verbranding=Koolmonoxide risico. Gas kan gaan lekken, gas is ontvlambaar, warmtepomp staat buiten, gasketel binnen.. etc etc
 
@Jeroen62
Overigens zou ik juist niet op het zuiden je PV installatie plaatsen, maar oost-west. Dan heb je over de gehele dag een parabool opbrengst en niet alleen even hoog in de piek.
De PV installatie oost-west is duidelijk verstandig. Ik doelde op de woningoriëntatie. Veel glas aan de zuidzijde betekent in alle seizoenen een zo laag mogelijk energieverbruik. Wel de warmte-instraling van de zon vooraf goed organiseren. Als je veel glas installeert en pas daarna vaststelt dat het wel heel warm wordt, heb je een probleem. Het maken van royale overstekken boven ramen is de ideale oplossing. In de zomer staat de zon zo hoog dat deze daarmee niet je huis in schijnt, in de winter juist weer wel.
 
De PV installatie oost-west is duidelijk verstandig. Ik doelde op de woningoriëntatie. Veel glas aan de zuidzijde betekent in alle seizoenen een zo laag mogelijk energieverbruik. Wel de warmte-instraling van de zon vooraf goed organiseren. Als je veel glas installeert en pas daarna vaststelt dat het wel heel warm wordt, heb je een probleem. Het maken van royale overstekken boven ramen is de ideale oplossing. In de zomer staat de zon zo hoog dat deze daarmee niet je huis in schijnt, in de winter juist weer wel.
Toen ik het schreef dacht ik al zoiets, maar het advies was inderdaad nog steeds relevant ;)
 
De voordelen van warmte pomp (koelen in de zomer) en geen gas aansluiting zie ik ook wel en minder aardbevingen in Groningen.
Maar toch, uit het stopcontact komt in de winter gewoon een mix van kolen, gas, atoom en windmolenstroom, ook al betaal je alleen voor groene stroom. Het waait in de winter wel wat harder dan in de zomer, maar het verschil is niet enorm groot.
Ik ben gewoon benieuwd wat de kleinste CO2 uitstoot geeft, kan zo zijn dat dat een heel goed geïsoleerd huis, lage temperatuur verwarming, HR gasketel, windmolenstroom, een dak vol zonnepanelen en een Tesla thuisbatterij is.
 
Range anxiety weerhoud mij echter van het kopen van een Tesla en eerlijk is eerlijk ook de ca €50k extra investering

Welkom hier !
Nog een toevoeging aan alle reacties. Verkijk je niet op de aanschafprijs, maar bekijk het totale plaatje (MRB, bijtelling, aftrek, "brandstof"kosten) - de TCO dus.
Ik rij ook 50K per jaar en ben aan elektriciteit pm €1.250 op jaarbasis kwijt (pm 3 cent per km, thuisladen aangevuld met "gratis" SuC's). Met mijn benzine V70 T5 voorheen (1:9). waren mijn brandstofkosten pakweg €8.250 per jaar. Dat is dus over een periode van 5 jaar €35.000 goedkoper. Dit (oa) staat dan dus top een 50K extra investering.
 
Jeroen, stel dat je nieuwe woning is berekend op een jaargasverbruik van 500m3, en in plaats daarvan plaats je een warmtepomp met een goed jaarrendement, zal die ca. 1.000kWh gaan verbruiken. Kun je daar iets mee?
Dank je!
Dan scheelt het heel veel, corrigeer me maar als het niet klopt,
500M3 gas * 2,2 kg CO2= 1100 kg CO2
1000kwh * 0,62 kgCO2= 620 kg CO2
die cijfertjes heb ik op internet gevonden, ik hoop dat ik de komma's goed heb staan, maar als dit klopt scheelt het zelfs met grijze stroom bijna de helft.
Gelden deze cijfers voor een bodemwarmtepomp of voor Lucht-water warmte pomp?
 
Dank je!
Dan scheelt het heel veel, corrigeer me maar als het niet klopt,
500M3 gas * 2,2 kg CO2= 1100 kg CO2
1000kwh * 0,62 kgCO2= 620 kg CO2
die cijfertjes heb ik op internet gevonden, ik hoop dat ik de komma's goed heb staan, maar als dit klopt scheelt het zelfs met grijze stroom bijna de helft.
Gelden deze cijfers voor een bodemwarmtepomp of voor Lucht-water warmte pomp?
de bodemwarmtepomp raakt een beetje uit de mode. de lucht-water heeft als voordeel geen grondboringskosten, daar staat een marginaal slechtere COP tegenover, tenminste als de grondwatertemperatuur aannames kloppen.

Ander punt in nieuwbouw, wand of plafond koeling/verwarming met capillaire matten is comfortabeler en geeft zeker bij houten vloeren betere afgifte. en geen koude zomervoeten maar dat schijnen sommige forumleden weer heerlijk te vinden.
 
Dank je!
Dan scheelt het heel veel, corrigeer me maar als het niet klopt,
500M3 gas * 2,2 kg CO2= 1100 kg CO2
1000kwh * 0,62 kgCO2= 620 kg CO2
die cijfertjes heb ik op internet gevonden, ik hoop dat ik de komma's goed heb staan, maar als dit klopt scheelt het zelfs met grijze stroom bijna de helft.
Gelden deze cijfers voor een bodemwarmtepomp of voor Lucht-water warmte pomp?

Dat klopt wel aardig volgens mij. Aardgas zit op zo'n 1,887 kg CO2 per m3 en grijze stroom mix NL zit op zo'n 0,526 kg CO2 per kWh. Met certificaten is groene stroom overigens prima. https://co2emissiefactoren.nl/

GAS: 500 m3 * 1,887 kg CO2 = 943,5 kg CO2
ELEK grijs: 1000 kWh * 0,526 kg CO2 = 526 kg CO2 Besparing van 417,5 kg CO2 oftewel 44%!
ELEK wind: 1000 kWh * 0,012 kg CO2 = 12 kg CO2 Besparing van 931,5 kg CO2 oftewel 98,7%!
 
Dank je!
Dan scheelt het heel veel, corrigeer me maar als het niet klopt,
500M3 gas * 2,2 kg CO2= 1100 kg CO2
1000kwh * 0,62 kgCO2= 620 kg CO2
die cijfertjes heb ik op internet gevonden, ik hoop dat ik de komma's goed heb staan, maar als dit klopt scheelt het zelfs met grijze stroom bijna de helft.
Gelden deze cijfers voor een bodemwarmtepomp of voor Lucht-water warmte pomp?
Die cijfers zijn nogal heel erg afhankelijk van de situatie en het ontwerp van de afgiftesystemen. Een beetje nuancering kan denk ik geen kwaad.
Gas levert tussen de 9kWh en 10,5kWh warmte op per kuub (afhankelijk van de gasmix, mate van condensatie in de ketel enz.).
Dus ga je uit van een woning die 500m3 gas verbruikt, dan heb je 4500 tot 5250kWh energie nodig.
Om dan op 1000kWh uit te komen heb je een WP nodig die een jaarCOP van 4.5 tot 5,25 haalt. Dat is echt heel erg hoog, dat haal je alleen in een perfect uitgevoerde installatie en situatie.

Bij een COP van 3,5 (mijn eigen WP) is de benodigde elektrische energie dan ongeveer 1385kWh tot 1500kWh, met een bijbehorende CO2 uitstoot tot 930kg bij grijze stroom.
Ook dan zit je zelfs met grijze stroom nog steeds beter dan met gas...

Verder geef ik je helemaal gelijk dat we in de winter nog steeds afhankelijk zijn van grijze stroom. Uiteindelijk telt de mix die je op het moment van gebruik tot je beschikking hebt. Het compenseren met PV in de zomer is leuk maar zonder opslag helpt ons dat niet in de winter.
Dus ontwerp je huis zodanig dat je in de winter geen of nauwelijks energie nodig hebt om het warm te houden, en gebruik je WP + zonnepanelen 's zomers om je dan veels te warme huis lekker terug te koelen...
 
Bij een COP van 3,5 (mijn eigen WP) is de benodigde elektrische energie dan ongeveer 1385kWh tot 1500kWh, met een bijbehorende CO2 uitstoot tot 930kg bij grijze stroom.
Ook dan zit je zelfs met grijze stroom nog steeds beter dan met gas...
De cijfers leken me al bijna te mooi om waar te zijn, maar goed te lezen dat met de juiste nuancering we nog steeds beter af zijn met een warmte pomp. Dat was ook wel een beetje mijn gevoel, maar ik ben geen ingenieur en niet thuis in de wereld van warmtepompen enzo.

Kijk, als ik vertel dat ik een tesla heb krijg ik nog steeds wel eens de opmerking dat je dat voor het milieu niet hoeft te doen omdat de stroom toch opgewekt wordt door een kolencentrale. Dan is het goed te weten dat er cijfers zijn die aantonen dat, zelfs als dat zo is, de uitstoot, WTW, niet slechter is dan bij een vergelijkbare diesel. Daarbij baseerde ik me op het onderzoek van TNO en een Amerikaans onderzoek. In dat laatste onderzoek scoorde de Tesla bij volledig kolengestookte stroom wel slechter dan diesel, maar niet heel veel slechter en met een beetje gas, atoom of groen stroom erbij is het milieu al beter af. Dit nog afgezien van de lokale milieu voordelen... En een Tesla is gewoon een hele gave auto.
Bij de beslissing wel of een warmte pomp was ik op zoek naar vergelijkbare onderzoeken.
 
De cijfers leken me al bijna te mooi om waar te zijn, maar goed te lezen dat met de juiste nuancering we nog steeds beter af zijn met een warmte pomp. Dat was ook wel een beetje mijn gevoel, maar ik ben geen ingenieur en niet thuis in de wereld van warmtepompen enzo.

Kijk, als ik vertel dat ik een tesla heb krijg ik nog steeds wel eens de opmerking dat je dat voor het milieu niet hoeft te doen omdat de stroom toch opgewekt wordt door een kolencentrale. Dan is het goed te weten dat er cijfers zijn die aantonen dat, zelfs als dat zo is, de uitstoot, WTW, niet slechter is dan bij een vergelijkbare diesel. Daarbij baseerde ik me op het onderzoek van TNO en een Amerikaans onderzoek. In dat laatste onderzoek scoorde de Tesla bij volledig kolengestookte stroom wel slechter dan diesel, maar niet heel veel slechter en met een beetje gas, atoom of groen stroom erbij is het milieu al beter af. Dit nog afgezien van de lokale milieu voordelen... En een Tesla is gewoon een hele gave auto.
Bij de beslissing wel of een warmte pomp was ik op zoek naar vergelijkbare onderzoeken.

Om heel even offtopic te reageren: 100% kolenstroom is onmogelijk, dus EV is altijd "schoner" dan vergelijkbare brandstof auto's. NL grijze mix elektriciteit (kolen+gas+kern) zit op 526 gram per kWh, waarbij kolenstroom rond de 900 gram per kWh zit. Gas zit rond de 400 gram. NL mix realiteit zit rond de 355 gram per kWh, dankzij wind/zon en import waterkracht uit Noorwegen.

Wat betreft de argumentatie dat Tesla een heel gave auto is, zo zou ik ook naar de warmtepomp kijken. Je wilt toch niet een auto van de toekomst rijden en je huis verwarmen met technologie van de 19e/20e eeuw ;)
 
  • Like
Reactions: HWS
Waarbij dus wel de kanttekening dat het afgiftesysteem en de totale warmtevraag van de woning veel meer invloed hebben op het totale CO2 verbruik dan de keuze gas/wp bij groengrijze winterstroom.
Maarrr... met WP kun je 's zomers koelen, wat fantastisch heerlijk en fijn is!
 
Die cijfers zijn nogal heel erg afhankelijk van de situatie en het ontwerp van de afgiftesystemen. Een beetje nuancering kan denk ik geen kwaad.
Gas levert tussen de 9kWh en 10,5kWh warmte op per kuub (afhankelijk van de gasmix, mate van condensatie in de ketel enz.).
Dus ga je uit van een woning die 500m3 gas verbruikt, dan heb je 4500 tot 5250kWh energie nodig.
Om dan op 1000kWh uit te komen heb je een WP nodig die een jaarCOP van 4.5 tot 5,25 haalt. Dat is echt heel erg hoog, dat haal je alleen in een perfect uitgevoerde installatie en situatie...
Mijn genoemde factor 2 van m3 gas naar kWh stroom geldt vior de gemiddelde bestaande woning. Voor een nieuwe woning zou ik 10% minder gunstig gaan zitten, dus 2,2.
Dat is dus gebaseerd op 1m3 gas geeft 8,8kWh warmte. In de gemiddelde nieuwe woning komt het echt niet boven 9, dat zijn uitschieters.o_O
 
Grappig eerste post op het Tesla forum en het gaat niet eens over Tesla. Deze komt pas in september.

Wij wonen nu 8 maanden in een energiezuinige nieuwbouw woning met een lucht water warmte pomp van Alpha innotec.
Dit bevalt goed.
Het verwarmen van een energiezuinige woning( muren totaal 43 cm, tripple glas enz) is geen probleem. Dit kost bijna geen energie. Maar dit is ook het grootste nadeel in de zomer. Je raakt de warmte maar zeer moeilijk kwijt in de zomer. Koelen van je woning is eigenlijk noodzakelijk. Hiervoor hebben wij 24 pv op het dak liggen zodat in de zomer de koeling hierop kan draaien. Wij hebben vloerverwarming/koeling en dit is comfortabel. Als de koeling aanstaat is het 4 tot 6 graden koeler in huis dan buiten. We moeten dan wel goed de ramen en deuren dicht houden en de zon buiten houden.
Wij hebben gekozen voor een lucht water warmtepomp ipv een water water wp ivm de terug verdien tijd, lagere investering en risico van problemen met de grondboring.
Wij gaan het systeem nog wel uitbreiden met een thermostaat per ruimte. Nu wordt de temperatuur geregeld op basis van de retour water temperatuur van de vloer verwarming. Maar als de zon in huis schijnt dan wordt het in deze kamers snel te warm.

De verwachting is dat we ongeveer 50 euro per maand kwijt zijn aan energiekosten. Excl opladen auto :)

EN er is een subsidie voor warmte pompen.
Subsidie warmtepompen 2017
Daarbij verwacht ik dat als je je huis later weer wilt verkopen en er zit nog een gasketel in dat dit geen pluspunt is.

Het lawaai van de buiten unit valt erg mee maar is wel hoorbaar. Je moet hem op een plek zetten waar jezelf en de buren er geen last van hebben.

Warmtepomp is iets nieuws voor NL maar is in de ons omringende landen al veel toegepast.
 
Wij wonen nu 8 maanden in een energiezuinige nieuwbouw woning met een lucht water warmte pomp van Alpha innotec.
Dit bevalt goed.
Het verwarmen van een energiezuinige woning( muren totaal 43 cm, tripple glas enz) is geen probleem. Dit kost bijna geen energie. Maar dit is ook het grootste nadeel in de zomer. Je raakt de warmte maar zeer moeilijk kwijt in de zomer. Koelen van je woning is eigenlijk noodzakelijk. Hiervoor hebben wij 24 pv op het dak liggen zodat in de zomer de koeling hierop kan draaien. Wij hebben vloerverwarming/koeling en dit is comfortabel. Als de koeling aanstaat is het 4 tot 6 graden koeler in huis dan buiten. We moeten dan wel goed de ramen en deuren dicht houden en de zon buiten houden.
Wij hebben gekozen voor een lucht water warmtepomp ipv een water water wp ivm de terug verdien tijd, lagere investering en risico van problemen met de grondboring.
Wij gaan het systeem nog wel uitbreiden met een thermostaat per ruimte. Nu wordt de temperatuur geregeld op basis van de retour water temperatuur van de vloer verwarming. Maar als de zon in huis schijnt dan wordt het in deze kamers snel te warm.
De verwachting is dat we ongeveer 50 euro per maand kwijt zijn aan energiekosten. Excl opladen auto :)
Daarbij verwacht ik dat als je je huis later weer wilt verkopen en er zit nog een gasketel in dat dit geen pluspunt is.
Het lawaai van de buiten unit valt erg mee maar is wel hoorbaar. Je moet hem op een plek zetten waar jezelf en de buren er geen last van hebben.
Warmtepomp is iets nieuws voor NL maar is in de ons omringende landen al veel toegepast.
Dat laatste valt wel mee, in ons huis staat al tien jaar een warmtepomp. In ons geval een grondwater warmtepomp van 3 kW. Deze heeft een COP van 4.4 en kan ons hele huis van 1.300 m3 verwarmen en koelen.
Ons verbruik is nu 80 euro per maand voor verwarmen, koelen, wassen kleding (met een all-water wasmachine) en douchen.
Als je omrekent naar een normale eengezinswoning dan kom je op 20 euro per maand aan energiekosten.
Bij het bouwen van een duurzame woning, ons huis voldoet aan de Passiefhuis norm, is isolatie veel makkelijker dan beheersen van de warmte in de zomer. Een warmteterugwin installatie kan veel bijdragen aan de koeling. Maar een paar grote ramen openzetten in de frisse nacht , die ramen moeten dan wel op een hoge positie zitten, is net zo effectief.